سبزه عید یکی از مهمترین اجزای سفره هفتسین است. در این مقاله از زرچین، به بررسی روشهای کاشت و نکات مهم در نگهداری از سبزه عید میپردازیم. ابتدا روش کاشت سبزههای متداول و سنتی مانند گندم، عدس و ماش را بررسی میکنیم و سپس به بخش جذاب مقاله میرسیم و شما را با روش کاشت سبزههایی آشنا میکنیم که بعد از سفره عید، وارد سفره غذای شما میشوند و خوراکی هستند.

انواع بذرهای مناسب برای سبزه نوروزی+ روش کاشت سبزه شب عید
برای تهیه سبزه عید میتوان از دانههای مختلفی استفاده کرد. هر کدام از این بذرها و دانهها، روش خاصی برای کاشت دارند. در ادامه با برخی از محبوبترین دانهها و روش کاشت آنها آشنا میشویم.
-
گندم
گندم متداولترین دانهای است که با آن سبزه عید کشت میشود. گندم راحت سبز میشود و راحت و در دسترس است.
روش کاشت
- مقدار مناسبی گندم را دو روز در آب خیس کنید. بهتر است روزانه آب آن را عوض کنید.
- وقتی دانهها جوانه زدند، آنها را در ظرفی مناسب همراه با دستمال نمدار پهن کنید. بهعبارتدیگر دانههای جوانهزده را به صورت ردیفی در ظرف پهن کنید و روی آن یک دستمال نخی پهن کنید.
- روی گندمها را با پارچهای مرطوب بپوشانید تا رطوبت حفظ شود. به صورت روزانه دستمال را مرطوب نگه دارید.
- پس از رشد اولیه، سبزه را در معرض نور غیرمستقیم قرار دهید و روزانه مقداری آب روی سبزه اسپری کنید.
- اگر میخواهید سبزه سریعتر رشد کند آن را در جای گرم قرار دهید.
جوانه گندم ماده بسیار مفیدی برای بدن ما است و ماده اولیه برای سمنو هم هست. طرز تهیه سمنو سنتی را میتوانید در این لینک ببینید.

-
عدس
عدس یکی دیگر از دانههایی است که سبزه بسیار زیبایی ایجاد میکند. برای کاشت این مدل از سبزه باید زودتر از دانه گندم اقدام کنید.
روش کاشت سبزه عدس فوری
- عدس را برای ۲۴ ساعت در آب خیس کنید تا جوانه بزند.
- سپس آن را درون یک ظرف پهن بریزید و با دستمال نمدار بپوشانید.
- روزانه دستمال را مرطوب کنید تا جوانهها شروع به رشد کنند.
- پس از سبزشدن، ظرف را در مکانی با نور مناسب قرار دهید.
- سبزه عدس را بهتر است شبها در محیط خنک قرار دهید.

-
ماش
ماش یکی دیگر از دانههایی است که میتوانید با آن سبزه زیبایی درست کنید. دانههای ماش پس از سبزشدن یک سبزه متراکم با سبزی روشن و جذاب ایجاد میکند.
روش کاشت
- ماش را به مدت ۲۴ ساعت در آب خیس کنید تا به خوبی جوانه بزند.
- سپس آن را در یک ظرف مناسب بریزید و با یک پارچه نمدار بپوشانید.
- هر روز مقدار کمی آب روی آن اسپری کنید تا رطوبت کافی داشته باشد.
- بعد از چند روز، سبزه ماش آماده میشود و میتوان آن را در محل نورگیر قرار داد.

-
تخم شربتی
نوع دیگری از دانههایی که برای سبزه به کار میرود، دانههایی هستند که لعاب تولید میکنند. وقتی این دانهها را خیس میکنیم، لعابدار میشوند و حالتی چسبناک پیدا میکنند.
روش کاشت
- یک سطح صاف مانند سفال یا پارچه انتخاب کنید.
- تخم شربتی را در آب خیس کنید تا لعاب دهد.
- سپس آن را روی سطح موردنظر بمالید.
- روزانه آن را مرطوب نگه دارید تا شروع به سبزشدن کند.
- این نوع سبزه نسبت به دیگر سبزهها به مراقبت بیشتری نیاز دارد.

-
شاهی
شاهی یکی از دانههایی است که سبزه آن لطیف، کوتاه و متراکم است. برگهای این سبزه دارای برگهای گرد و کوچک است. برای کاشت سبزه شاهی باید این مراحل را طی کنید:
روش کاشت
- برای کاشت سبزه شب عید با شاهی، یک ظرف کمعمق انتخاب کنید و یکلایه پارچه یا پنبه داخل آن بگذارید.
- تخم شاهی را روی پارچه بپاشید و کمی آب اسپری کنید.
- روزانه مقداری آب روی آن اسپری کنید تا سبز شود.
- این سبزه معمولاً سریع رشد میکند و ظرف چند روز آماده خواهد شد.

-
دانه کنجد
شاید کمی غیرمعمول به نظر برسد؛ اما با استفاده از کنجد هم میتوان سبزه سبز کرد.
روش کاشت
- کنجد را روی یک سطح مرطوب بپاشید و به طور مرتب آب اسپری کنید.
- آن را در محیطی گرم و نورگیر قرار دهید.
- پس از چند روز، شاهد جوانهزدن دانهها خواهید بود.
- این نوع سبزه معمولاً لطیفتر از دیگر سبزهها است و رشد سریعی دارد.
در جدول زیر میتوانید خلاصهای از انواع سبزه عید با بذرهای مختلف را مشاهده میکنید. در این جدول همچنین روشها و نکات کاشت سبزه شب عید را هم برای بذرهای مختلف پیدا خواهید کرد.
نوع بذر
|
مدتزمان خیساندن
|
مدتزمان جوانهزنی
|
توصیف ظاهری سبزه
|
گندم
|
24 ساعت
|
2-3 روز
|
سبز و پرتراکم، ساقههای نازک و کوتاه
|
عدس
|
24 ساعت
|
3-4 روز
|
پرپشت و پرشاخ و برگ، دارای برگهای بیضیشکل
|
ماش
|
12 ساعت
|
2-3 روز
|
برگهای پهن و متراکم با سبزی روشن
|
خاکشیر
|
4-6 ساعت
|
1-2 روز
|
ظریف، پرپشت و به رنگ سبز روشن
|
شاهی
|
4-6 ساعت
|
1-2 روز
|
لطیف، کوتاه و متراکم، دارای برگهای گرد و کوچک
|
تخم شربتی
|
4-6 ساعت
|
1-2 روز
|
نازک و شبیه به چمن، مناسب برای سطوح صاف
|
یونجه
|
12-24 ساعت
|
2-3 روز
|
بلند و دارای ساقههای نازک با برگهای ریز
|
آفتابگردان
|
24 ساعت
|
3-4 روز
|
برگهای بزرگتر و ساقههای محکمتر
|
اگر میخواهید سبزه عید را در زمان درست آماده کنید، باید روز و تاریخ عید نوروز 1404 را به صورت دقیق بدانید تا باتوجهبه روزهای باقیمانده و نوع بذر، برنامهریزی دقیقی داشته باشید.
نکات مهم برای داشتن سبزه زیبا و سالم
- از دانههای تازه و سالم استفاده کنید تا رشد خوبی داشته باشند.
- روزانه آب مورد نیاز را برای سبزهها تأمین کنید. البته دقت کنید که از آب دادن بیش از حد پرهیز کنید تا از پوسیدگی ریشه سبزه جلوگیری شود.
- سبزه را در مکانی با نور کافی اما دور از نور مستقیم آفتاب قرار دهید.
- برای زیبایی بیشتر، میتوانید سبزه را درون ظرفهای شیشهای یا طرحدار بکارید.

چطور سبزه خوراکی برای عید بکاریم؟
اگر به دنبال سبزههایی خاص و کاربردی هستید که بعد از عید دور ریخته نشوند، میتوانید از بذرهای خوراکی استفاده کنید. پس از سبزشدن میتوان از این سبزهها در آشپزی، دمنوش یا باغچه استفاده کرد. بذرهایی مثل ریحان، نعناع، آویشن و پیازچه ایدههای بسیار مناسبی برای این مدل سبزهها هستند.
مزیت این سبزهها این است که:
- علاوه بر زیبایی، بعد از نوروز کاربرد دارند و هدر نمیروند.
- معطر هستند و فضای خانه را خوشبو میکنند.
- بهعنوان گیاهان زینتی هم قابل نگهداری هستند.
در ادامه، روش کاشت سبزه شب عید و نگهداری هر بذر را به طور کامل و گامبهگام توضیح دادهایم، بهگونهای که حتی اگر تجربهای در کشاورزی یا باغبانی ندارید، بتوانید آنها را با موفقیت پرورش دهید.
فهرست دانهها برای سبزه خوراکی
بذر
|
طریقه مصرف بعد از عید
|
ریحان
|
برگهای تازه را در سالاد یا به عنوان سبزیخوردن استفاده کنید.
|
آویشن
|
بعد از خشکشدن، میتوان در آشپزی یا دمنوش استفاده کرد.
|
نعناع
|
برای دمنوش، سالاد، یا تزیین غذا عالی است.
|
جعفری
|
قابلاستفاده در سوپ، سالاد و کوکوسبزی بعد از عید.
|
پیازچه
|
ساقهها را قطع کنید و در غذاهای مختلف مصرف کنید.
|
چغندر قرمز (لبو)
|
پس از رشد میتوان برگها را در سالاد یا اسموتی استفاده کرد
|
شنبلیله
|
برای آش و خورشت بسیار مفید است.
|
کرفس
|
ساقههای خرد شده برای سوپ و غذا مناسب هستند.
|

مراحل کاشت سبزه ریحان؛ ریحان: سبزه خوشعطر و خوراکی
یکی از انواع سبزه عید فانتزی و خوراکی، بذر ریحان است. کاشت سبزه عید با بذر ریحان یکی از گزینههای زیبا و خوشعطر برای سفره هفتسین است. در ادامه با مراحل کامل کاشت سبزه شب عید ریحان آشنا میشویم:
مرحله اول: خیساندن بذرها
- بذرهای ریحان را داخل یک کاسه بریزید و روی آنها آب ولرم اضافه کنید.
- بگذارید حدود ۱۲ تا ۲۴ ساعت در آب بمانند تا لعابدار شوند.
- هر چند ساعت یکبار آب آن را عوض کنید تا از کپکزدن جلوگیری شود.
مرحله دوم: آماده کردن بستر کاشت
- یک لایه دستمال نخی یا تنظیف را درون ظرف موردنظر قرار دهید.
- اگر از خاک استفاده میکنید، یک لایه نازک خاک مرطوب روی ظرف بریزید.
مرحله سوم: پخش کردن بذرها
- بذرهای لعابدار را به طور یکنواخت روی دستمال یا خاک پخش کنید.
- دقت کنید که نباید بذرها رویهم انباشته شوند؛ زیرا این کار باعث رشد نامناسب آنها میشود.
مرحله چهارم: مرطوب نگه داشتن بذرها
- روی بذرها را با یک پارچه نخی مرطوب بپوشانید تا رطوبت حفظ شود.
- هر روز با اسپری آب، سطح بذرها را مرطوب کنید. دقت کنید که سطح سبزه نه خیلی خیس و نه خیلی خشک باشد.
- اگر بذرها روی خاک هستند، بهتر است از آبپاش نرم استفاده کنید تا جابهجا نشوند.
مرحله پنجم: جوانه زدن و رشد سبزه
- بعد از ۲ تا ۳ روز بذرها شروع به جوانهزدن میکنند.
- پس از جوانهزنی، پارچه روی بذرها را بردارید و ظرف را در محلی با نور غیرمستقیم قرار دهید.
- روزانه مقداری آب اسپری کنید و مراقب باشید که محیط مرطوب بماند؛ اما در آب دادن به سبزه زیادهروی نکنید تا ریشهها غرق در آب نشوند.
مرحله ششم: رشد کامل سبزه
- بعد از ۷ تا ۱۰ روز سبزههای شما رشد کرده و آماده استفاده برای سفره هفتسین هستند.
- میتوانید ظرف سبزه را کنار پنجره بگذارید تا برگهای آن سبزتر و شادابتر شوند.
- بذرهایی مثل ریحان و تخم شربتی گزینههای مناسبی برای کاشت سبزه در 5 روز تا یک هفته هستند.

مراحل کاشت سبزه نعناع (سالاد و دمنوش)
نعناع یکی از سبزههای پرطرفدار و ماندگار است که علاوه بر زیبایی، پس از عید میتوان از آن برای دمنوش، سالاد و طعمدهی به غذاها استفاده کرد. برای کاشت این مراحل را دنبال کنید.
مرحله ۱: انتخاب روش کاشت
نعناع را میتوان از بذر یا قلمه کاشت، اما روش قلمهزنی سریعتر و آسانتر است.
روش ۱: کاشت نعناع از بذر (۲ هفته زمان نیاز دارد)
- بذرها را به مدت ۸ تا ۱۲ ساعت در آب خیس کنید.
- خاک گلدان را آماده کرده و بذرها را روی سطح خاک بپاشید.
- لایهی نازکی از خاک (حدود ۲ میلیمتر) روی بذرها بپاشید.
- با اسپری آبپاشی کنید و ظرف را در مکانی نیمهسایه قرار دهید.
- بعد از ۷ تا ۱۰ روز، جوانهها ظاهر میشوند.
روش ۲: کاشت نعناع از قلمه (سریعترین روش - ۵ روز)
- یک شاخهی سالم از نعناع را جدا کنید (طول حدود ۱۰ سانتیمتر).
- برگهای پایینی را حذف کنید و فقط چند برگ در بالا بگذارید.
- قلمه را در لیوان آب قرار دهید و هر دو روز یکبار آب آن را عوض کنید.
- پس از ۵ تا ۷ روز، ریشهها ظاهر میشوند؛ سپس آن را در خاک گلدان بکارید.
مرحله 2: نگهداری و استفاده بعد از عید
- روزانه یکبار آبیاری کنید.
- نور غیرمستقیم خورشید باعث رشد بهتر نعناع میشود.
- پس از عید، میتوانید آن را در باغچه بکارید و از برگهای آن برای چای و سالاد استفاده کنید.

۳. کاشت سبزه آویشن (دارویی، خوشعطر و مفید برای دمنوش)
آویشن یک گیاه آروماتیک و دارویی است که برای دمنوش، پخت غذا و درمان سرماخوردگی استفاده میشود.
مرحله ۱: آمادهسازی بذر
بذرهای آویشن را ۱۲ ساعت در آب ولرم بخیسانید تا بهتر جوانه بزنند.
مرحله ۲: آمادهسازی بستر کاشت
از گلدان کمعمق با زهکشی مناسب و خاک سبک (مخلوط ماسه و کود گیاهی) استفاده کنید.
مرحله ۳: کاشت بذرها
- بذرها را روی سطح خاک پخش کنید.
- لایهی بسیار نازکی از خاک روی آن بریزید (حدود ۱ میلیمتر).
- با اسپری، سطح خاک را مرطوب کنید.
مرحله ۴: نگهداری و استفاده بعد از عید
- آبیاری روزانه با اسپری، بدون غرقاب کردن خاک.
- گیاه آویشن به نور زیاد نیاز دارد، آن را در مکانی آفتابگیر قرار دهید.
- بعد از عید، میتوانید برگهای آن را خشک کنید و برای دمنوش و چاشنی غذا استفاده کنید.

۴. کاشت سبزه پیازچه (خوراکی، مفید و آسان)
پیازچه یکی از سبزههای مفید و کاربردی است که بعد از عید میتوان آن را در غذاهای مختلف مانند املت، سوپ و سالاد استفاده کرد.
مرحله ۱: انتخاب روش کاشت
میتوان پیازچه را از بذر یا تهماندهی پیازچه خریداریشده پرورش داد.
روش دوم سریعتر و سادهتر است.
روش ۱: کاشت از بذر
- بذر پیازچه را ۱۲ ساعت در آب بخیسانید.
- بذرها را روی خاک سبک باغچه بپاشید و روی آن لایهی نازکی از خاک بریزید.
- خاک را با اسپری مرطوب کنید.
- پس از ۵ تا ۷ روز، جوانهها شروع به رشد میکنند.
روش ۲: کاشت از تهمانده پیازچه (روش فوق سریع - ۳ روزه)
- قسمت ریشهدار پیازچه را ببرید (حدود ۵ سانتیمتر از پایین).
- آن را در یک لیوان آب قرار دهید (ریشهها داخل آب باشند).
- بعد از ۳ روز، برگهای جدید رشد میکنند.
- پس از ۷ روز، آن را در گلدان خاکی بکارید و از برگهای آن استفاده کنید.
مرحله ۳: استفاده بعد از عید
- پیازچه به نور زیاد و آبدهی منظم نیاز دارد.
- میتوان آن را در باغچه کاشت و بارها از برگهای آن استفاده کرد.
۴. نکات مهم برای رشد سالم سبزهها
- نور مناسب: سبزهها باید نور طبیعی دریافت کنند، اما از نور مستقیم خورشید دور باشند.
- آبیاری منظم: بستر سبزه باید همیشه مرطوب باشد، اما نباید در آب غرق شود.
- تهویه مناسب: اگر سبزهها بوی بد گرفتند، یعنی بیش از حد آبیاری شدهاند. اجازه دهید سطح آنها کمی خشک شود.

5. کاشت سبزه جعفری، شنبلیله، چغندر قرمز (لبو) و کرفس
برای کاشت این سبزهها مراحل زیر را دنبال کنید:
آمادهسازی بذر
- بذرها را به مدت ۱۲ تا ۲۴ ساعت در آب ولرم بخیسانید تا پوستهی آنها نرم شود.
- آب بذرها را چند بار عوض کنید تا رشد بهتری داشته باشند.
آمادهسازی بستر کاشت
- یک گلدان کمعمق یا سینی نشا را با خاک سبک (ترکیب خاک باغچه + کود گیاهی یا کمپوست) پر کنید.
- خاک را با آبپاش کمی مرطوب کنید، اما خیس نشود.
کاشت بذرها
- بذرها را بهطور یکنواخت روی سطح خاک بپاشید.
- یک لایهی نازک (حدود ۳ میلیمتر) از خاک روی بذرها بریزید.
- روی سطح خاک را با اسپری آبپاشی کنید.
نگهداری و رشد
- ظرف را در محیطی با نور کافی اما غیرمستقیم قرار دهید.
- روزانه ۲ بار اسپری آب انجام دهید.
- پس از ۵ تا ۱۰ روز جوانهها شروع به رشد میکنند.
استفاده بعد از عید
- این سبزهها بعد از رشد کافی، قابل انتقال به گلدان یا باغچه هستند.
- جعفری و شنبلیله را میتوان در غذاهای مختلف استفاده کرد.
- برگهای چغندر (لبو) و کرفس قابل مصرف در سوپ، سالاد یا آبمیوههای طبیعی هستند.

راهکارها و ترفندهایی برای نگهداری از سبزه عید؛ چگونه سبزی شادابی داشته باشیم؟
برخی از اوقات با این که سبزه ما کیفیت بالایی دارد و به خوبی رشد میکند؛ اما خیلی زود پژمرده و زرد میشود. دلیل این موضوع میتواند متنوع باشد. برای اینکه سبزه عید شما شاداب و سرسبز بماند، میتوانید از این ترفندها و راهکارها برای کاشت سبزه شب عید استفاده کنید:
-
انتخاب بذر مناسب
- از بذرهای تازه و مرغوب مثل گندم، عدس، ماش یا شاهی استفاده کنید.
- اگر بذر کهنه باشد، جوانهزنی آن ضعیف میشود و سبزه کمپشت خواهد بود.
-
خیساندن و جوانه زدن اصولی
- بذرها را حدود ۲۴ تا ۴۸ ساعت در آب خیس کنید. زمانی که برای خیس خوردن بذرها در نظر میگیرید، به نوع بذر هم بستگی دارد.
- بعد از خیس خوردن، بذرها را روی پارچه نخی یا دستمال مرطوب نگه دارید تا جوانه بزنند.
- مرتب پارچه را با اسپری آب مرطوب کنید تا رطوبت کافی داشته باشد.
-
کاشت و نگهداری در محیط مناسب
- سبزه نیاز به زهکشی مناسب دارد. بذرها را روی سطحی قرار دهید که آب اضافی از آن خارج شود.
- سبزه را در محلی با نور ملایم و غیرمستقیم قرار دهید.
- بهترین دما برای رشد سبزه ۱۸ تا ۲۲ درجه سانتیگراد است.
-
آبیاری صحیح
- سبزه را روزانه یک تا دو بار با آب اسپری کنید.
- از غرقابشدن آن جلوگیری کنید، چون باعث پوسیدگی و کپکزدگی سبزه و ریشههای آن میشود.
- در صورت بوگرفتن یا کپکزدن، از مقدار کمی آبلیمو یا سرکه سفید در آب اسپری استفاده کنید.
-
کوتاه کردن سبزه
اگر سبزهها بیش از حد بلند شدند، میتوانید با قیچی نوک آنها را کوتاه کنید تا پرپشتتر شوند. این مورد به خصوص برای سبزههای گندم به کار میآید.
-
جلوگیری از زرد شدن سبزه
- نور مستقیم زیاد و کمآبی باعث زردشدن سبزه میشود.
- سبزه را در محیط خیلی گرم یا خیلی سرد قرار ندهید.
- استفاده از مقدار کمی آب برنج در آبیاری میتواند مواد مغذی به سبزه برساند.
-
تازه نگه داشتن سبزه تا سیزده بدر
- اگر از بذرهایی مانند نارنج، ریحان و... استفاده کرده باشید، میتوانید سبزه را در گلدان یا باغچه بکارید.
- اگر قصد دورانداختن آن را دارید، آن را در طبیعت رها کنید تا به چرخه محیطزیست بازگردد.

سخن آخر
کاشت سبزه شب عید، یک روش خوب برای واردکردن سبزی و شادابی بهاری به خانهها است. برای این که سبزه باکیفیتی داشته باشید از بذرهای تازه و مرغوب استفاده کنید و سعی کنید زمان را از دست ندهید. نور مستقیم خوشید به صورت طولانی دشمن سبزههای شاداب و سبز است. سعی کنید سبزهها را به خصوص در شب در جای خنگ نگهداری کنید تا زرد و خیلی بلند نشود. برای خرید تخم شربتی، این محصول را در زرچین به سبد محصولات خود اضافه کنید و یه سبزه فوری را شب عید آماده کنید.
سؤالات متداول
برای کاشت سبزه بهتر است از چه ظروفی استفاده کنیم؟
میتوانید از بشقاب، کوزهسفالی، پوست تخممرغ، بطریهای پلاستیکی، ظروف سفالی، پارچه نخی، اسفنج و خاک ژلهای برای کاشت سبزه استفاده کنید.
آیا میتوان سبزه را بعد از عید به خاک منتقل کرد؟
بله برخی از سبزهها مانند ریحان، نعناع، آویشن، جعفری، کرفس و پیازچه قابلیت رشد در خاک را دارند. کافی است آنها را همراه با ریشه در گلدان یا باغچه بکارید و به طور منظم آبیاری کنید.
دلیل کپکزدگی سبزهها چیست؟
یک دلیل میتواند رطوبت زیاد و عدم تهویه مناسب باشد. برای حل این مشکل، سبزه را در مکانی با جریان هوای مناسب قرار دهید. فقط خاک یا پنبه را مرطوب نگه دارید. همچنین ظرف بهتر است سوراخهای زهکشی داشته باشد.
چه زمانی باید سبزه عید را بکاریم تا برای نوروز آماده باشد؟
زمان کاشت بستگی به نوع بذر دارد، اما بهطورکلی دانههایی مانند گندم، ماش، عدس، ارزن و یونجه، ۱۵ تا ۲۰ اسفند کاشته میشوند. بذرهایی مثل شاهی، خاکشیر، تخم شربتی، ریحان و نعناع ۲۰ تا ۲۵ اسفند کشت میشوند. بذرهایی با رشد کند؛ مانند آویشن، چغندر و کرفس، ۵ تا ۱۰ اسفند کاشته میشوند.
چرا سبزه عید زرد میشود؟
دلیل این موضوع در کاشت سبزه شب عید، میتواند نور زیاد و مستقیم خورشید، کمبود آب یا زیاد بودن مدت نگهداری باشد.