کاربرد زعفران در صنایع دارویی

زعفران يا طلاي سرخ كه جزء ادویه‌ها حساب می‌شود، به دليل کاربردهای فراوانش، مشتريان فراواني دارد که باعث شده قيمت بسيار زسادی داشته باشد.

در اين مطلب، با زعفران، خواص آن و کاربردهایش از جمله کاربردهای آن در صنايع دارويي آشنا می‌شویم. سعي شده است كه تمام اطلاعات مفيد و راست باشد. همچنين از مطالبي كه در صحت آن‌ها شكي وجود دارد، استفاده نشود.

چون ممكن است كه زعفران اصلاً داراي آن خاصيت نباشد و شما زعفران را براي خاصيت نداشته‌اش می‌خرید يا ممكن است كه مصرف نامنظم يا زياد آن باعث آسيب به اعضاي بدن شود. همچنين در نهايت جوابي نسبتاً درست به سؤالات "چرا زعفران خيلي گران است؟" و "چرا زعفران تقاضاي زيادي در خارج از كشور دارد؟" خواهيم داد كه احتمالاً كلي از شايعات درباره اين ادويه را از بين خواهد برد.

زعفران چيست؟

احتمالاً همه شما زعفران را از بين ديگر ادویه‌جات شناسايي می‌کنید آن هم در يك فروشگاه ادويه! با اين حال ممكن است كه حتي كشاورزان هم در تشخيص گل زعفران دچار گمراهي شوند چون گل زعفران يك عضوی در خانواده‌اش دارد كه نسبتاً شبيه به خودش است ولي خواص زعفران را ندارد.

با اين حال در ادامه با اين خانواده و چند مورد از اعضاي آن كه اشتراكاتي با گل زعفران دارند آشنا می‌شویم.

گل زعفران در علم گل شناسي به نام Crocus Sativus شناخته می‌شود و در خانواده گل‌های Crocus هست، البته بيشتر به اسم كروكِس زعفران يا كروكس پاييزي شناخته می‌شود.

جالب است كه بدانيد هنوز دانشمندان نمی‌دانند كه پيشينيان اين گل، چه گل‌هایی هستند با اينكه حداقل 3500 سال از كشت و مصرف زعفران می‌گذرد البته بحث‌هایی در اين باره وجود دارد كه گل زعفران با Crocus Cartwrightianus هم خانواده است با اين حال آزمایش‌ها نشان می‌دهد كه تفاوت‌های عميقي بين آن‌ها وجود دارد كه نشان می‌دهد اصل و ريشه آن‌ها متفاوت است، عكس زير همان گلي است كه احتمالاً با گل زعفران هم خانواده است. همان‌طور كه مشخص است اين گل بسيار شبيه به گل زعفران است.

با اين حال اين گل بيشتر روي سنگ‌های آهكي يا صخره‌ها رشد می‌کند، همچنين بعضي وقت‌ها برگ‌های آن به رنگ سفيد نيز ديده می‌شود و بيشتر در كشور يونان ديده شده است.

مطلب جالب ديگري كه نمی‌دانید اين است كه ريشه كلمه زعفران ايراني است با اينكه به احتمال زياد ريشه اين گل متعلق به اطراف درياي مديترانه از جمله يونان است (البته ممكن است كه زعفران متعلق به ايران باشد ولي به دليل شواهد بسيار زياد در اطراف درياي مدیترانه اين گل به احتمال زياد ريشه در ايران ندارد.)

 

مطلب پیشنهادی: همه چیز درمورد زعفران

 

كلمه Saffron كه همان زعفران است، از كلمه فرانسوي Safran گرفته شده كه اين كلمه خودش از كلمه عربي زَعفَران گرفته شده و اين كلمه عربي نيز از كلمه فارسي زرپران به معناي برگ‌های طلايي گرفته شده است.

به نظرم مطالب اين بخش زياد شد ولي به‌عنوان آخرين مطلب اين بخش می‌خواهم گلي ديگر را به شما معرفي كنم كه تقریباً شبيه به زعفران است و از قضا به نام زعفران علفزار يا كروكس پاييزي شناخته می‌شود.

اين گياه بسيار سمي براي انسان كشنده است البته احتمالاً در ايران چنين گلي را مشاهده نخواهيد كرد ولي اگر در يك علفزار گلي شبيه به زعفران ديديد كه كمي با گل زعفران تفاوت داشت، به آن دست نزنيد.

خواص زعفران و کاربردهای آن

در اين بخش از گل شناسي خارج می‌شویم و به بخش ديگري از علم می‌رویم. خرید زعفران همانند هر چيز ديگري در اين دنيا داراي مزايايي است ولي به دليل تحقيقات گسترده در مورد زعفران، خواص زیادتری براي آن كشف شده است.

زعفران همانند ديگر ادویه‌جات، داراي ماندگاري بسيار بالايي است كه خودش يك ويژگي مهمي براي زعفران است. به همين دليل است كه شما هر وقت زعفران را دم می‌کنید هميشه عطر و طعمش حفظ می‌شود. براي اطلاعات بيشتر در اين زمينه می‌توانید روي زعفران چند سال ماندگاری دارد؟

زعفران يك منبع پر از آنتی‌اکسیدان‌های قدرتمند است. به همان مولکول‌هایی كه از سلول‌های بدن در برابر عوامل خطر زا محافظت می‌کنند آنتی‌اکسیدان می‌گویند.

زعفران داراي سه آنتی‌اکسیدان مهم درون خود به نام كروسين، كروسِتين و سفرانال است كه كروسين و كروستين باعث ايجاد رنگ قرمز زعفران می‌شوند و به نظر می‌رسد كه هر دوي اين مولکول‌ها ضدافسردگی هستند و همچنين از سلول‌های مغز در برابر حملاتي كه در طولانی‌مدت رخ می‌دهد محافظت می‌کنند. از طرفي اين دو آنتی‌اکسیدان می‌توانند به كاهش وزن نيز كمك كنند.

با اين حال به ياد داشته باشيد كه اگر از افسردگي رنج می‌برید، خوردن زعفران به‌تنهایی نمی‌تواند تأثیر بسزايي داشته باشد، بايد خودتان هم بخواهيد كه با افسردگي بجنگيد ولي اگر در اين كار مصمم هستيد می‌توانید از زعفران هم كمك بگيريد، مثلاً می‌توانید هر چند وقت يك بار از زعفران در چاي خود استفاده كنيد اگر روش تهيه چاي زعفران را بلد نيستيد روي طرز تهیه چای زعفران كليك كنيد.

مطلب پیشنهادی و مهم: زعفران و افسردگی: چگونه این گیاه معجزه‌آسا به بهبود خلق‌وخو کمک می‌کند؟

 

سفرانال مولكولي است كه باعث ايجاد مزه و عطر مخصوص زعفران شده است. اين آنتی‌اکسیدان باعث تغيير مود شما می‌شود و كمي سرحال و سر زنده می‌شوید از طرفي باعث افزايش حافظه و يادگيري می‌شود و باعث پيشگيري از آلزايمر می‌شود. همچنين مراقب سلول‌های مغز شما در زمان استرس است.

زعفران براي پيشگيري از سرطان نيز استفاده می‌شود. البته دقت كنيد كه براي پيشگيري، نه براي جلوگيري از رشد يك تومور وخيم.

در كل فعلاً روشي براي از بين بردن سرطان وجود ندارد براي همين بايد هميشه پیشگیری‌های لازم را انجام دهيم. رادیکال‌های آزاد كه ممكن است در بدن نيز پيدا شوند تركيبات شيميايي هستند كه به سرعت واكنش انجام می‌دهند، اين تركيبات احتمال شروع سرطان را افزايش می‌دهند ولي با وجود زعفران و آنتی‌اکسیدان‌هایش، سلول‌های سرطاني شروع به مرگ می‌کنند و يا حداقل سرعت رشد آن‌ها كاهش پيدا می‌کند در حالي كه اين آنتی‌اکسیدان‌ها آسيبي به سلول‌های معمولي در بدن نمی‌زنند. همینطور تاثیر زعفران بر کرونا یکی دیگر از مهم ترین خواص زعفران است.

البته زعفران تقریباً براي پيشگيري از هر سرطاني مؤثر است. از طرفي عمده‌ترین آنتی‌اکسیدان زعفران يا همان كروسين می‌تواند به شيمي درماني افراد سرطاني كمك كند. با اينكه مقالاتي درباره زعفران و اثر آن بر سرطان نوشته شده است ولي تعداد آن‌ها بسيار كم است و اميدواريم در سال‌های آينده مقالاتي دقيق و علمي جديدي به ليست اين مقالات اضافه شود.

احتمالاً شنیده‌اید كه زعفران داراي خاصيت افزايش قدرت اسپرم‌ها در مردان می‌شود ولي اين مقالات مورد تأیید قرار نگرفته‌اند زيرا هميشه درست نبوده‌اند.

يا افزايش خواب نيز يكي دیگر از اين خواص زعفران هست كه تأیید نشده است. در كل زياد به سایت‌های ايراني دقت نكنيد، هميشه در مقالات پزشكي به دنبال خواص زعفران باشيد.

البته اگر شما طب سنتي را بيشتر از پزشكي قبول داريد يا از نظر شما نيز طب سنتي مورد احترام است، مطلب کاربرد زعفران در طب سنتی چیست؟ را بخوانيد.

چقدر زعفران مصرف كنيم؟

زعفران معمولاً سلامت انسان‌ها را تهديد نمی‌کند ولي اگر از زعفران به‌عنوان دارو براي جلوگيري از آلزايمر، افسردگي و ... طي يك دوره خاص استفاده می‌کنید احتمالاً با عوارضي مانند سردرد، گيجي، خشكي دهان و اضطراب بی‌مورد مواجه می‌شوید. البته اگر به همان اندازه‌ای كه دكتر توصيه كرده مصرف كنيد، احتمالاً هیچ‌کدام از اين مشكلات پيش نخواهد آمد.

ولي اگر مقدار زيادي زعفران در يك روز استفاده كنيد به احتمال زياد مسموم می‌شوید و گيجي به سراغ شما می‌آید، همچنين ممكن است كه از دماغ شما خون بيايد و اسهال شويد. اگر مقدار مصرفي زعفران به بيش از 10 گرم برسد احتمالاً خواهيد مرد. کلاً بايد در مصرف هر چيزي، حدود را رعايت كنيم تا بتوانيم از فوايد آن چيز استفاده كنيم.

چرا زعفران خيلي گران است؟

همان‌طور كه می‌دانید زعفران گران‌ترین ادويه بر حسب جرم است. ولي چرا يك ادويه بايد انقدر گران باشد؟ اگر تا اينجا اين مطلب را دنبال كرده باشيد با فوايد فراوان آن كمي آشنا شده‌اید ولي اين فوايد به‌تنهایی نمی‌توانند عامل اين قيمت باشند.

در حقيقت قيمت زعفران بر حسب سختي به دست آوردن آن نيز مشخص می‌شود. مثلاً براي اینکه يك كيلو زعفران به دست آوريم بايد حدود 150 هزار گل زعفران بچينيم كه اگر يك نفر به‌تنهایی بخواهد اين همه گل را بچيند بايد 40 ساعت بدون وقفه كار كند. از طرفي هر سال فقط يك بار می‌شود زعفران برداشت كرد. به همين دلايل قيمت زعفران بسيار بالا است.

چرا زعفران تقاضاي زيادي در خارج از ايران دارد؟

زعفران بيشتر براي طعم و عطرش مانند ديگر ادویه‌جات تقاضا دارد، البته در كشور چين بعضي وقت‌ها لباس راهب‌های بودايي را با زعفران رنگ می‌کنند. چون ايران بزرگ‌ترین تولیدکننده زعفران در جهان است، مردم ديگر نقاط جهان نيز از ايران تقاضاي زعفران می‌کنند. به همين علت است كه ما فكر می‌کنیم زعفران تقاضاي زيادي دارد.