فروشگاه زرچین
فروشگاه زرچین
زرچین
بسیاری از ایرانی‌ها، حتی نام این سنت قدیمی اصیل ایران را هم نشنیده‌اند. این سنت در بسیاری از شهرها و روستاهای ایران قرن‌ها است که اجرا می‌شود؛ اما در بیشتر جاها به فراموشی سپرده شده است. کف‌زنی یکی از آیین‌های سنتی و کهن ایرانی است که معمولاً در شب‌های سرد زمستان برگزار می‌شود. این رسم به‌ویژه در مناطق کوهستانی و سردسیر ایران مانند خراسان جنوبی، همدان، کردستان، کرمانشاه و بخش‌هایی از آذربایجان رواج داشته است. کف‌زنی جزئی از فرهنگ محلی این مناطق است. در این مقاله از زرچین با همه چیز درباره این رسم آشنا می‌شویم.
کف زنی چیست؟
کف‌زنی به فرایندی گفته می‌شود که در آن از شیره چوبک یا بیخ که از گیاه چوبک به دست می‌آید، ماده‌ای سفید و پف‌دار شبیه به خامه تهیه می‌شود. این خوراکی جالب و سنتی همراه با خانواده و دوستان و در شب‌نشینی‌های زمستانی، مصرف می‌شود. این آیین علاوه بر جنبه خوراکی، جنبه اجتماعی و فرهنگی هم دارد. کف‌زنی معمولاً بهانه‌ای برای جمع‌شدن خانواده‌ها و دوستان دور هم است.
این رسم از قرن‌ها پیش در ایران وجود داشته و برخی معتقدند که ریشه آن به دوران پیش از اسلام بازمی‌گردد. کف‌زنی معمولاً در شب‌های طولانی زمستان، به‌ویژه در شب یلدا یا شب‌های نزدیک به آن برگزار می‌شده است.
مراحل کف زنی؛ چگونه دسر کف درست کنیم؟
آداب کف زنی در شب های زمستان، قرن‌ها است که تغییر نکرده است. بسیاری از مردم از سرتاسر ایران، از مواد و مراحل یکسانی استفاده می‌کرده‌اند. البته مراحل کار در برخی از نقاط ایران با دیگر مناطق تفاوت‌هایی هم داشته است. اما مراحل کلی و اصلی این رسم، به این صورت است:
برای کف زنی به چه چیزهایی نیاز داریم؟
مواد و وسایل لازم برای کف‌زنی ممکن است تفاوت‌هایی در مناطق مختلف داشته باشد؛ اما به صورت کلی، شما به این مواد نیاز دارید:
|
ریشه چوبک (بیخ) |
ماده اصلی برای کف‌زنی |
|
آب |
برای خیساندن و جوشاندن چوبک. |
|
شکر یا نبات |
برای طعم‌دهی به کف |
|
شیره انگور |
یا هر شیرین‌کننده طبیعی دیگر |
|
آبلیمو یا سرکه |
برای کاهش تلخی چوبک در برخی نقاط استفاده می‌شود. |
|
نان خشک |
برای سرو همراه کف |
|
گردو و پسته |
برای تزیین بیشتر کف |
|
سفیده تخم‌مرغ |
در برخی از مناطق برای افزایش حجم کف |
قدم اول، آماده کردن چوبک
برای درست‌کردن کف که دسری سنتی و اصیل است در ابتدا به گیاه چوبک نیاز دارید. این گیاه یک گیاه خودرو و صحرایی است و در بسیاری از نقاط ایران یافت می‌شود. البته این گیاه در فروشگاه‌ها و عطاری‌ها هم پیدا می‌شود. بهتر است این گیاه را به صورت تازه تهیه کنید که کار با آن ساده‌تر باشد. حالا باید پوست قهوه‌ای این گیاه را بگیرید و بخش سفید را خرد کنید.
قدم دوم: جوشاندن چوبک
حالا باید ریشه گیاه چوبک که محلی‌ها آن را بیخ می‌نامند را در آب خیس کرده و سپس آن را بجوشانید. 20 دقیقه برای جوشاندن چوبک کافی است. حالا آبی که از جوشاندن چوبک جمع شده را از آن جدا کنید. بعضی افراد آب حاصل از جوشاندن را در دور اول دور می‌ریزند چون کمی تیز و تند است. سپس دوباره آن را در آب جدید می‌جوشانند. البته این کار لازم نیست و می‌توان آن را کمی با آب معمولی رقیق کرد. شیره چوبک به دست آمده را می‌توانید از قبل مراسم آماده کنید و در پخچال نگهداری کنید.
قدم سوم: هم زدن شیره چوبک
حالا شیره چوبک را در ظرفی سفالی بریزید. در گذشته از تغار برای این کار استفاده می‌شده است. البته جنس ظرف تأثیر چندانی در این مرحله ندارد؛ ولی ظرف باید کاملاً خشک و به‌دوراز هر گونه چربی باشد. حالا با یک همزن شروع به هم‌زدن شیره چوبک کنید. در گذشته از دسته چوب گز برای هم زدن استفاده می‌شد؛ اما امروزه از انواع همزن حتی همزن برقی هم استفاده می‌شود.
در روش همزن دستی که در گذشته استفاده می‌شد، کف کردن شیره بیشتر از نیم ساعت طول می‌کشید و 2 تا 3 نفر به صورت مداوم این کار را به صورت پیوسته ادامه می‌دادند. اما اگر از همزن برقی استفاده کنید تنها چند دقیقه هم زدن کافی است تا کف آماده شود. وقتی کف آماده است که قاشق چوبی درون آن بایستد.
قدم چهارم: شیرین کردن کف
حالا برای طعم دادن به کف از شکر یا عسل استفاده کنید. در گذشته از انواع شیره هم برای این کار استفاده می‌کردند. حالا کف درست شده را در کاسه‌های تک‌نفره بکشید و برای تزیین آن از خرده گردو، بادام و یا پسته استفاده کنید. کف را می‌توانید تا چند روز در یخچال هم نگهداری کنید.
فرهنگ شب نشینی و آداب کف زنی در شب های زمستان با بیخ
کف‌زنی بهانه‌ای برای دورهمی‌های خانوادگی و دوستانه در شب‌های سرد زمستانی بوده است. در این شب‌ها، افراد به قصه‌گویی، شعرخوانی و نقل داستان‌های کهن می‌پرداخته‌اند. این آیین همچنین به تقویت روابط اجتماعی و ایجاد حس همبستگی در میان افراد جامعه امروزی هم کمک می‌کند.
کف‌زنی نمادی از مهمان‌نوازی و صمیمیت مردم روستایی است و بخشی از هویت فرهنگی مناطق مختلف ایران محسوب می‌شود. کف‌زنی امروزه هم به عنوان یک سنت و سرگرمی برای شب های زمستانی و به خصوص در شب یلدا اجرا می‌شود. کف‌زنی بهانه‌ای برای دورهمی، صمیمیت، همکاری و همدلی در روزهایی است که طبیعت روی سختش را به ما نشان می‌دهد. برای تدارک شام مهمانی کف زنی می‌توانید ته چین مرغ تهیه کنید.
فواید کف چوبک برای بدن
چوبک یکی از گیاهانی است که در گذشته به عنوان شستشودهنده هم استفاده می‌شده است. این گیاه در طب سنتی موردتوجه بوده و خواص فراوانی برای آن ذکر شده است. طبیعت این گیاه در طب سنتی گرم و خشک بوده و برای درمان برخی مشکلات تجویز می‌شده است. برخی از خواص مهم چوبک عبارت است از:
- تصفیه‌کننده بدن است و مصرف به‌اندازه آن، به پاک‌سازی دستگاه گوارش کمک می‌کند.
- گیاه چوبک عطسه‌آور است و سکسکه را درمان می‌کند.
- این گیاه خاصیت ضدالتهابی دارد و برای تسکین دردها مفید است.
- مصرف کف چوبک به کاهش گلودرد و تسکین علائم سرماخوردگی کمک می‌کند.
پنیرک هم یکی از گیاهان جادویی و مفید در طب سنتی است. اگر می‌خواهید بیشتر با خواص پنیرک آشنا شوید، مقاله ما با این عنوان را در زرچین ببینید.
نکات احتیاطی که هنگام مصرف کف بیخ نباید فراموش کنید
اگر می‌خواهید آداب کف زنی در شب های زمستان را اجرا کنید، بهتر است به این نکات توجه داشته باشید:
- مصرف زیاد کف به دلیل وجود ترکیبات خاص ممنوع است. استفاده بیش از حد از ریشه گیاه چوبک ممکن است باعث ناراحتی‌های گوارشی شود.
- همچنین کسانی که مشکلات کبدی دارند باید از مصرف آن خودداری کنند.
- مورد دیگر در مورد این گیاه این است که خانم‌های باردار بهتر است از مصرف زیاد از حد کف چوبک خودداری کنند.
خرید چوبک برای اجرای آداب کف زنی در شب های زمستان
چوبک یکی از گیاهانی است که در کمتر جایی می‌توانید آن را پیدا کنید. نکته مهم در درست کردن این خوراکی خوشمزه این است که از چوبک باکیفیت و تازه استفاده کنید. در فروشگاه زرچین شما می‌توانید بهترین چوبک طبیعی و بسته‌بندی‌شده را به صورت آنلاین خریداری کنید. به علاوه شما می‌توانید برای خرید پسته و بادام هم که برای تزیین این دسر خوشمزه به کار می‌رود به فروشگاه زرچین مراجعه کنید.
سوالات متداول
از چه گیاهی برای درست‌کردن کف استفاده می‌شود؟
برای این کار از ریشه گیاه چوبک استفاده می‌شود. گیاه چوبک گیاهی خودرو است که در بیشتر مناطق ایران پیدا می‌شود.
آیا سنت کف‌زنی فقط در فصل زمستان و در شب شینی‌ها انجام می‌شود؟
از گذشته به دلیل بیشتر بودن وقت استراحت، زمستان‌ها زمان کف‌زنی بوده است اما می‌توان آن را در هر زمانی انجام داد.
از چه شیرین‌کننده‌ای برای کف چوبک استفاده می‌شود؟
اضافه‌کردن شکر یا نبات هنگام هم زدن کف به کاهش تلخی و افزایش شیرینی کمک می‌کند. در گذشته اما بیشتر از عسل و انواع شیره میوه‌ها مانند شیره انگور استفاده می‌شده است.
آیا می‌توان کف‌زنی را با همزن انجام داد؟
بله اما استفاده از همزن‌های برقی ممکن است جذابیت روش درست‌کردن این دسر سنتی را کاهش دهد.
آداب کف زنی در شب های زمستان بیشتر در مراسمی اجرا می‌شود؟
این مراسم بیشتر در شب چله یا یلدا اجرا می‌شود؛ اما در شب‌نشینی‌های دیگر شب‌ها چله بزرگ و چله کوچک هم انجام می‌شود.
