سفره هفت ‌سین؛ رازها و نمادهای یک آیین کهن

چکیده ای از آنچه در این مقاله خواهید آموخت:

نمایش فهرست

1 دقیقه زمان مطالعه

۳۰ بهمن ۱۴۰۳

نوروز جشن باستانی ایرانیان است که در کشورهای همسایه از جمله افغانستان و تاجیکستان نیز گرامی داشته می‌شود. علاقمندان به این جشن، هر سال همزمان با فرا رسیدن فصل بهار سفره هفت سین می‌چینند. زیرا این سفره یکی از اصلی‌ترین آیین‌های نوروز است.

در این مقاله از زرچین به این سوال که چرا هفت سین 7 تا سین دارد، پاسخ خواهیم داد. می‌توانید با مطالعه این مطلب در خصوص تاریخچه سفره هفت‌ سین و نمادها و اجزای آن، اطلاعات کسب کنید.

تاریخچه سفره هفت‌ سین

زمان دقیق پیدایش سفره هفت سین مشخص نیست؛ اما شواهد نشان داده که چیدن این سفره از دوران هخامنشیان و ساسانیان رواج دارد. برخی‌ها می‌گویند سفره هفت سین ابتدا هفت شین نام داشته و سپس تحول پیدا کرده است. مهم‌ترین نظریه‌ها در مورد سفره هفت سین در زیر قابل مطالعه می‌باشند:

برخی از پژوهشگران می‌گویند هفت‌ سین از آیین‌های زرتشتیان سرچشمه گرفته است. آن‌ها عقیده دارند که این سفره با هفت امشاسپندان که فرشتگان مقدس در آیین زرتشت می‌باشند، ارتباط دارد.
برخی‌‌ها علت نام‌گذاری سفره را خوش یمن بودن عدد هفت در فرهنگ ایران باستان می‌دانند.
بعضی از محققان می‌گویند در گذشته این سفره شامل اقلامی با حرف "ش" از جمله شراب، شیر، شکر و شمع بوده؛ اما پس از اسلام، شراب حذف شده و سفره هفت سین به وجود آمده است.
طبق یکی از نظریه‌ها، سفره هفت سین با جشن‌های بهاری و آیین‌های کشاورزی ارتباط داشته و نماد باروری و برکت به شمار می‌رود.

مطلب پیشنهادی: عید نوروز 1404 چند شنبه است؟

علت انتخاب عدد۷ برای هفت سین

چرا هفت سین ۷ تا سین دارد؟ پشت پرده یک سنت هزارساله!

عدد 7 از گذشته در بین ایرانیان مقدس شناخته شده است. دلایل اهمیت این عدد را می‌توان موارد زیر دانست:

هفت امشاسپندان: در آیین زرتشتی، جهان تحت حفاظت هفت امشاسپند می‌باشد.
هفت طبقه آسمان و زمین: در باورهای ایرانیان باستان، جهان به هفت طبقه آسمانی و هفت طبقه زمینی تقسیم شده است.
هفت روز هفته: در گاه‌شماری ایرانی، 7 نشان‌دهنده چرخه کامل یک هفته است.
هفت خوان رستم: در شاهنامه، رستم از هفت مرحله دشوار با نام هفت خوان رستم گذشت و در نهایت یپروز شد.
هفت شهر عشق: در عرفان ایرانی، عدد هفت نماد مسیر سلوک و تکامل روحی است.
هفت رنگ رنگین‌ کمان: رنگین‌ کمان پس از ترکیب نور خورشید با قطرات آب ساخته شده و دارای هفت رنگ طبیعی است.
هفت اقلیم: هفت اقلیم در دوران ایران باستان به تقسیم‌ بندی جغرافیایی و اقلیمی جهان اشاره داشت.

بنابر دلایل بالا، چیدن هفت نماد با حرف "س" در سفره هفت سین نوروزی، به تقدس عدد 7 اشاره می‌کند.

تخم مرغ رنگی عید

علت انتخاب حرف سین برای سفره هفت سین چیست؟

حرف «سین» در زبان فارسی از اصوات نرم و ملایم است. هر یک از اقلام سفره هفت‌ سین نمادی از سلامتی، شادی و برکت می‌باشند و تمامی آن‌ها حرف سین دارند. برخی‌ها می‌گویند که نام سفره در گذشته هفت شین بوده و پس از اسلام، به هفت سین تغییر پیدا کرده است.

نمادها و اجزای سفره هفت‌ سین و عناصر تکمیلی

در جدول زیر به این سوال که هر یک از اجزای سفره هفت سین نماد چیست، پاسخ داده شده است.

عنصر سفره هفت ‌سین	نماد و معنی	عنصر تکمیلی	نماد و معنی
سیر	نماد سلامتی، دفع بیماری و پاکی	آینه	نماد پاکی و شفافیت در زندگی
سبزه	نماد باروری، زندگی و شادی	کتاب	نماد دانش، فرهنگ و آگاهی
سیب	نماد زیبایی، سلامتی و آرامش	شمع	نماد نور، روشنی و زندگی
سنجد	نماد محبت، دوستی و صلح	سکه	نماد ثروت، برکت و فراوانی
سماق	نماد شیرینی و تلخی زندگی و صبوری	قرآن	نماد دعا، پرهیزگاری و فرصت
سمنو	نماد خیر و برکت و قدرت	ماهی قرمز	نماد تازگی و تکاپو
سرکه	نماد صبر، تحمل و نیرومندی	تخم مرغ	نماد زایش و تولد

به علت مصادف شدن نوروز 1404 با ماه رمضان، می‌توانید سفره افطار را برای پذیرایی از مهمانان در نزدیکی سفره هفت سین بچینید. در جواب این پرسش که در سفره افطار چه بگذاریم، باید گفت که این سفره معمولا حاوی خرما، نان و پنیر، آش یا سوپ، نوشیدنی گرم و غذای اصلی است.

سنجد

تغییرات و تحولات سفره هفت‌ سین در گذر زمان

هفت سین، مهم‌ترین نماد نوروز جشن باستانی ایرانیان است. اما این سفره به مرور زمان دچار تحول شده که لیستی از تغییرات در ادامه قابل مطالعه می باشد:

حذف شراب به دلیل ممنوعیت مصرف آن در اسلام
حذف شیر و شکر و جایگزین شدن سیب و سبزه
اضافه شدن قرآن به عنوان نماد مذهبی و معنوی
اضافه شدن سکه به عنوان نماد ثروت و برکت
تغییر در نحوه چیدمان هفت سین و استفاده از ظروف هنری

در گذشته سفره هفت سین ساده چیده می‌شد. اما در حال حاضر خانواده‌ها سفره هفت سین هنرمندانه‌‌تری می‌چینند.

سفره هفت‌ سین مدرن

ایده‌ هایی برای چیدمان مدرن سفره هفت‌ سین

اگر می‌خواهید سفره هفت سین مدرن و زیبایی داشته باشید، از جدول زیر کمک بگیرید.

ایده چیدمان	توضیحات	عناصر پیشنهادی	نمادها و معنای مورد نظر
چیدمان مینیمالیستی	استفاده از لوازم ساده و با رنگ‌های خنثی برای ایجاد ظاهری آرام و شیک	ظروف شیشه‌ای یا سفید ساده، سبزه کوچک	نماد ساده‌زیستی، آرامش و پرهیز از تزئینات اضافی
چیدمان لوکس و مجلل	استفاده از لوازم طلایی، نقره‌ای یا کریستالی برای جلوه‌ای شیک و فاخر	ظروف کریستالی، شمع‌های بزرگ	نماد رفاه، ثروت و فراوانی
چیدمان رنگارنگ و شاد	استفاده از رنگ‌های مختلف و زنده برای ایجاد حس شادابی و نشاط	پارچه‌های رنگارنگ، گل‌های طبیعی	نماد شادی، رنگ و تنوع و سرزندگی
چیدمان با تم طبیعت	استفاده از اقلام طبیعی و ارگانیک برای حس نزدیکی به طبیعت	سبزه طبیعی، چوب، میوه‌های تازه	نماد طبیعت، زندگی و رشد و تجدید حیات

می‌توانید مقاله طرز تهیه شیرینی مشهدی با مربا مناسب عید نوروز را مطالعه کنید و این شیرینی را نیز در سفره قرار دهید. برخی‌ها گذاشتن میوه و شیرینی در سفره را نماد برکت می‌دانند.

سفره هفت سین در کشورهای دیگر

سفره هفت سین فقط مختص ایران نیست و کشورهای دیگری که نوروز را جشن می‌گیرند، نیز سنت‌های مشابهی دارند. برخی از مهم‌ترین سنت‌ها عبارتند از:

افغانستان: هفت میوه

در افغانستان، مردم به جای چیدن هفت سین، "هفت میوه" (Haft Mewa) را آماده می‌کنند. این خوراکی ترکیبی از هفت نوع میوه خشک مانند کشمش، سنجد، گردو، پسته، بادام، زردآلو و فندق است که در شربت خوابانده شده و یک نوشیدنی مقوی و شیرین برای نوروز محسوب می‌شود.

نکته جالب: اعتقاد بر این است که خوردن "هفت میوه"، در سال جدید برکت و سلامتی به همراه دارد.

آذربایجان: جشن سمنو پزی

در آذربایجان، سفره نوروز بسیار شبیه به هفت سین ایرانی است، اما مهم‌ترین بخش این جشن، پخت سمنو به صورت دسته‌جمعی است. زنان در کنار هم جمع شده و با آوازخوانی و دعا، سمنو می‌پزند که نماد باروری و خوش‌یمنی است.

نکته جالب: در آذربایجان، هنگام پخت سمنو، برخی خانواده‌ها یک گردو یا بادام در داخل قابلمه می‌اندازند و معتقدند که اگر هنگام هم زدن سمنو، کسی گردو را پیدا کند، سال آینده برای او خوش‌شانسی خواهد داشت.

تاجیکستان: سفره "دسترخوان"

در تاجیکستان، سفره هفت سین را "دسترخوان" می‌نامند. این سفره شامل مواد غذایی مختلف مانند نان، تخم مرغ رنگی، میوه، شیرینی و گاهی هفت سین ایرانی نیز می‌شود. علاوه بر این، در شب نوروز مردم تاجیک، یک آیین ویژه به نام "گل گردانی" انجام می‌دهند که در آن دسته‌ای از جوانان با گل‌های بهاری به در خانه‌ها می‌روند و برای صاحب‌خانه آرزوی برکت می‌کنند.

نکته جالب: در تاجیکستان، تخم‌مرغ رنگی جایگاه ویژه‌ای دارد و نماد تولد دوباره و شروع سال نو است.

نتیجه گیری: چیدمان سفره هفت سین 1404

سفره هفت سین از دوران هخامنشیان در ایران چیده شده و هنوز یکی از مهم‌ترین آیین‌های عید نوروز است. برای چیدن این سفره به اجزای مختلفی مانند سماق نیاز دارید. می‌توانید خرید سماق را به شکل اینترنتی و از فروشگاه زرچین انجام دهید. سماق یکی از اجزای اصلی سفره هفت سین است که به تلخی و شیرینی زندگی و اهمیت صبوری اشاره می‌کند.

سوالات متداول

سفره هفت ‌سین از کجا آمده است؟

سفره هفت سین ریشه در آیین‌های باستانی ایران دارد.
برخی‌ها می‌گویند عدد هفت به سنت‌های زرتشتیان اشاره می‌کند.
بر اساس یک نظریه، در گذشته این سفره "هفت شین" نام داشته که بعداً به "هفت سین" تغییر کرده است

چرا عدد هفت برای اجزای سفره انتخاب شده است؟

عدد هفت در بین ایرانیان مقدس شناخته شده و به امشاسپندان در آیین زرتشت اشاره دارد. هفت شهر عشق، هفت‌خوان رستم و هفت روز هفته نیز خوش یمن بودن این عدد را نشان می‌دهند.

آیا هفت‌ سین در ابتدا هفت‌ شین بوده؟

طبق برخی از منابع سفره عید نوروز در گذشته از هفت‌ شین یعنی شکر، شیر، شهد، شراب، گل شب بو، شمع و شنبلیله تشکیل می‌شد. پس از اسلام و ممنوعیت شراب، از هفت نماد با حرف مشترک سین برای چیدن سفره استفاده کردند.