بررسی کامل گیاه زرشک

منتشر شده در تاريخ : جمعه ۰۸ مرداد ۱۴۰۰ ، مدت زمان مطالعه : 8 دقيقه

زرشک از جمله درختچه هاي مقاومي است که قابليت رشد و توليد در زمينهاي کم بهره با آب شور را داراست و توجه بيشتر به آن، ضمن بالا بردن ظرفيت توليد محصولات کشاورزی ، در حفاظت از خاک منطقه نيز مي تواند موثر باشد. مصرف زرشک به صورت تازه خوري به دليل مزه ترش آن معمول نيست، با تهيه فرآوردهای متنوع نظير مربا، مارمالاد، آبميوه، نوشابه، سس، ژله و... از زرشک ضمن جذب توليد مازاد بر مصرف و ايجاد ارزش افزوده، مي توان آنها را هم به نام ايران به بازارهاي بين المللي معرفي نمود. زرشک گياهي بومي ايران است و نوع بي دانه آن براي نواحي جنوب خراسان به خصوص قائن و بيرجند شهرتي ايجاد کرده است.

واخیرا با توجه به سیاسگذاریهای الگوی کشت در استان کرمان هم توصیه شده است.

گیاه زرشک

درختچه ای خاردار به ارتفاع 1 تا 3 متر و دارای شاخه هایی شکننده است. ارتفاع بعضی ارقام آن در محیط های مساعد به 6 متر می رسد.

گیاه یک پایه و گلهایش دو جنسی است یعنی هر گل هم اندامهای نر دارد و هم اندامهای ماده. گل زرشک مرکب است و از قطعات 3 تایی تشکیل شده است ، که در دو ردیف حلقوی قرار گرفته اند. پرچم های زرشک 6 عدد هستند که در2 ردیف 3 تایی قرار می گیرند.

برگهایش چرمی و فاقد منفد در سطح بالایی است این برگها در بعضی واریته ه واریته ها صاف و در برخی دندانه دار است. بوته زرشک خاردار است و خارهای آن از تبدیل برگها بوجود آمده اند که در محل اتصال خارها به شاخه پهن تر می شوند .

انواع زرشک هایی که تا کنون در ایران دیده شده اند عبارتند از :

  • زرشك زالزالكی
  • زرشك زرافشانی
  • زرشک معمولی
  • زرشك ژاپنی

بررسی کامل گیاه زرشک

نيازآب و هوایی زرشک

درختچه هاي زرشكي كه در ارتفاعات بيش از هزار متر و نيز در مناطقي با زمستانهاي نسبتاً سرد و طولاني مي رويند از رشد بيشتر و محصول دهي بهتري برخوردارند. اما گرماي شديد تابستان در قسمتهاي كم ارتفاع همراه با بادهاي گرم عامل محدود كننده در سازگاري اقليمي آن مي باشد.

زرشک بي دانه براي توليد ميوه كافي و عملكرد بالا به يك محل آفتابي با جريان هواي خوب احتياج دارد زرشك در برابر باد مقاومت خوبي داشته واز ان بعنوان حصار و بادشكن نيز استفاده شده است اما وزش بادهاي گرم بويژه در هنگام گلدهي ميزان توليد و كفيت ميوه آن را به شدت تحت تاثير قرار ميدهد.به دليل ظهور دير هنگام گل سرمازدگي گلها به ندرت اتفاق افتاده اما سرمازدگي ميوه ها در صورت برداشت دير هنگام وسرماي زود رس پائيزه ديده شده است.

رشد رويشي گياه زرشك در دماي 18-15 درجه سانتيگراد بوده و در مناطق مختلف معمولا در ماههاي فروردين و ارديبهشت آغاز مي شود. زرشك در گرماي حدود 23-19 درجه سانتيگراد گل و ميوه آن ظاهر مي شود. در درجه حرار تهاي حدود 11-7 درجه سانتيگراد دوره زندگي نهفته يا خواب گياه آغاز مي گردد. اين گياه نسبت به زمستانهاي طولانی مقاوم بوده و تا فرا رسيدن گرماي حدود پانزده درجه سانتيگراد در زندگي نهفته به سر می برد .

خاك مناسب زرشک

مناسبترين وضعيت رشد و نمو زرشك در خاكهاي آهكي با بافت لومي، لومي – شني و يا حتی شني – لومي مشاهده شده است . اين گياه مي تواند خاكي با PH حدود 9 را تحمل كند.

زرشک در خاكهاي آهكي سبك به خوبي رشد ميكند و تا حدودي نسبت به شوري آب و خاک سازگار است ، و شوري خاك را نيز تا EC حدود 5.5 ميلي موس تحمل مي كند . معمولاً برای تقويت خاك اطراف ريشه گياه ، از كودهاي دامي استفاده مي شود.

در سالهاي اخير، به کار بردن كود شيميايي فسفات آمونيم نيز متداول گرديده است. مناطق كوهپايه اي كه داراي خاک سبک هستند، براي پرورش زرشك بسيار مناسب مي باشند . گياه زرشك در خاكهاي غنی از مواد غذايي مورد نياز ، رشد بهتر و محصول دهي بيشتري دارد، اما نسبت به فقر غذايي خاک نيز تا حد نسبتاً زيادي مقاوم است، معمولاً براي تقويت خاك اطراف ريشه گياه از کودهاي دامي استفاده مي شود. در سالهای اخير، به كار بردن كود شيميايي فسفات آمونيم متداول شده است .

نياز آبی زرشک

زرشك در برابر كمبود آب نيز از خود مقاومت نشان مي دهد ولي ميزان آبياري مناسب در برداشت ميوه هاي درشت تر و گوشتي تر تاثير به سزايي دارد. بطوريكه دور آبياري 12 تا 15 روزه را مي پسندد،اين دور آبياري در بعضي از باغات شهرستان بيرجند وقائن به 24 روز هم مي رسد،در سالهاي خشك كشاورزان زرشكارحتي با سه نوبت آبياري باغ در تابستان هم زرشك برداشت مي نمايند.اما براي برداشت محصول فراوان نبايد در محدوده زماني پس از ريزش گلبرگها تا يكي دو هفته پيش از برداشت از آبياري منظم خوداري شود.

كشاورزان زرشكار معتقدند آبياري در زمان گلدهي به ويژه اگر در حد اشباع شدن ريشه باشد سبب ریزش گلها مي شود در بعضي منا طق تا اوايل خردادماه از آبياري زرشك خودداری میشود .

روشهای ازدياد زرشک

زرشك بي دانه به روش غير جنسي ومعمولا به وسيله پاجوش تكثير مي شود ومعمولا پاجوشهاي 2 تا 3 ساله با طول 60 تا 70 سانتي متر وقطر يكسانتي متر كه به رنگ قهوه اي هستند جهت كشت مناسبند، بهترین زمان جداسازي وكاشت پاجوشها اواخر ابان واوايل آذر می باشد، تهيه وكاشت پاجوشها در اسفندماه نيز ممكن است ولي احتمال گرفتن پاجوشهادر پائيز بيشتر است .

نكته مهم اينكه ريشه پاجوشها هنگام جابجايي بخصوص در مسافتهاي دور بايستي در معرض باد قرار نگيردودر صورت انتقال به مسافتهای دور لازم است اطراف ريشه ها به وسيله مقداري خاك مرطوب ودرون پارچه مرطوب يا کیسه نايلوني پوشانده شود. نهالهاي زرشك به فواصل 5 در 5 ،5 در 4 ،4 در 4 متر از يكديگر كشت ميشوند معمولا تعداد 500 تا نهال زرشك در هكتار جهت كشت لازم است هرچند كه اكثر زرشكاران مناطق جنوب خراسان با تراكم بيشتري زرشك را كشت كرده اند،همچنين بعضي از كشاورزان در بين رديفهاي زرشک زعفران نيز مي كارند.

روش های ازدیاد زرشک

نحوه کاشت زرشک

نهالهای زرشک را در اواسط پائیز بعد از برداشت محصول و پس از اینکه زمین را آماده کرده اند، می کارندهر چند كه توصيه ميشود كه كودهي قبل از كشت با توجه به آزمون خاك انجام گيرد . اماكشاورزان زرشک كار برای آماده کردن زمین کودهای ضروری ) شیمیایی- دامی( را به خاک اضافه نموده سپس شخم نیمه عمیق می زنند. آنگاه چاله ها را دراندازه 50 در 50 در سانتی متر حفر کرده و طبق روال کار یک مشت کود فسفره و ازته داخل هر چاله به طور یکنواخت هنگام خاک ریزی برای کاشت نهال با خاک مخلوط می کنند در بعضی از مناطق که سرمای زمستانی شدید دارند هنگام خاکریزی مقداری کاه هم داخل چاله می ریزند تا ریشه های بسیار حساس به سرما، یخ نزنند.

باغهای زرشک روی فرم های منظم یعنی مثلثی یا مربعی و یا مستطیلی با فاصله 4 در 4 متر یا 5 در 5 متراحداث می کنند.کاشت نهالهای زرشک در اوایل بهار نیز امکان پذیر است ولی احتمال گرفتن درختچه ها در پائیز بیشتر است چه ریشه ها زمان بیشتری برای رشد در اختیار دارند.

زمان برداشت زرشک

برداشت زرشك نيمه اول پائيزاست ولي بسته به شرايط آب وهوايي منطقه ،عمل برداشت از 15 مهرتا 15 آبانماه انجام مي شود. درمناطق كوهستاني نسبت به مناطق كم ارتفاع و دشتهاي گرمتر ميوه هاي زرشک زودتر به رنگ قرمز درمي آيند و كفيت بهتري دارند.

برداشت زرشک

نهالهای زرشک در سن 3 تا 4 سالگی محصول دادن را شروع می کنند. گرده افشانی زرشک به وسیله حشرات از جمله زنبورعسل انجام می شود. زرشک معمولاً روی شاخه های سال گذشته میوه می دهد. بهترین زمان برداشت وقتی است که دانه های زرشک کاماً یکنواخت قرمز شده باشند و این معمولاً اوایل پائیز است. برداشت آن با دست به دلیل وجود خارهای فراوان در بوته، دشوار است.

رنگ میوه ها در دوران رشدشان نخست، سبز بعد، قرمز و در آخر سیاه است. آبانماه معمولاً زمان برداشت محصول زرشک است در صورتیکه بارانهای پائیزی اجازه دهند هرچه دیرتر محصول را برداشت کنند بهتر است زیرا میوه شیرین تر و خوشمزه تر می شود.

میوه نارس کمی گس است. زرشک در چهار سال اول محصول زیادی نمی دهد. از سال پنجم نخستین محصول نسبتاً اقتصادی آغاز می شود، با بالا رفتن سن درخت مقدار محصول درختچه های زرشک نیز زیادتر می شود. بیشترین اندازه باردهی آنها از چهارده سالگی شروع شده و تا 25 سالگی ادامه می یابد دوره بازدهی زرشک حداکثر تا 85 سالگی است.

از هر هكتار 6 تن زرشك تر و از هر 4 کیلو زرشك تر یک يکیلو زرشك خشك و تميز بدست مي آيد.

نحوه کاشت درخت زرشک

انواع روشهای برداشت زرشک

  • روش خوشه چينی بادست : وقت گير است خوشه خار دارد ولي كفيت محصول برداشت شده مناسب تر است.
  • روش ضربه زدن به شاخه : براي درختان مرتفع كاربرد دارد،بدليل مخلوط شدن زرشك با برگ ،بوجاري نياز دارد ، يكفيت محصول برداشت شده پائين تر است.
  • روش شاخه بر با قيچی : براي خشك كردن به فضاهاي باز سرپوشيده دارد معمولا به طناب اويزان مي شوند وزرشك پوفكي مرغوب به اين شيوه بدست مي ايد.
  • روش تلفيقی : اول شاخه هاي پرميوه شاخه بر وسپس محصول باقي مانده ضربه اي برداشت مي شود.

آفات و بيماريهای زرشک

مهمترين آفات و بيماريهاي زرشك عبارتند از : سن زرشك، شته زرشك، پروانه تخم انگشتري، پروانه برگخوار، كنه قرمز زرشك، زنبور شاخكدار زرشك ، قارچ زنگ سياه گندم و قارچ سفيدك زرشک

منابع

  • 1-زرشک: فناوری تولید و فرآوری محمد کافی و دیگران مشهد:زبان و ادب، 1381
  • 2- وظیفه شناس. محمدرضا.1380 . ریشه دار کردن قلمه های زرشک بی دانه با استفاده از تنظیم کننده های رشدپاگرما و مه افشان.دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز.
  • 3- آشنایی با کاشت و داشت و برداشت زرشک . علی اکبر مهدیزاده . مجید ناظری
نظرات

نظری درباره این محصول ثبت نشده است



نظر خود را بنویسید
مطالب مرتبط
چرا زرچین رو انتخاب میکنیم ؟

ما در اینجا 3 دلیل ساده برای انتخاب زرچین توسط ما داریم !

زرچین
خريد مستقيم از مزرعه

شما با خريد از زرچين مطمئن هستيد كه محصولي كه به دست شما ميرسد مستقيم از مزرعه ميباشد .

زرچین
حمايت از كشاورز

با خريد از زرچين شما در واقع واسطه هارا حذف كرده و به كشاورز كمك ميكنيد تا محصول خود را مستقيم بفروش برساند .

زرچین
پشتیبانی آنلاین

هر وقت نیاز به پشتیبانی و مشاوره داشتید تماس بگیرید. ساعت و زمان مهم نیست ! ما براي پاسخگويي حاضريم .

عضو خبرنامه زرچین شوید

با ثبت ایمیل خود در خبرنامه زرچین از تخفیفات و جشنواره های ما باخبر شوید !